“Thanh minh trong tiết tháng ba/Lễ là tảo mộ, hội là đạp Thanh.” Hai câu thơ trong Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du có nhắc đến Thanh Minh. Vậy Tết Thanh Minh là gì, hãy theo dõi bài viết sau đây của BachkhoaWiki để biết thêm về dịp lễ này nhé.
Tết Thanh Minh hay tiết Thanh Minh là một khái niệm để lập lịch, xem ngày dùng nhiều trong nông nghiệp của các nước phương Đông.
Thanh Minh là tiết thứ 5 trong 24 khí tiết (nhị thập tứ khí) hàng năm, người xưa chọn những ngày đầu của tiết này để làm ngày Tết Thanh Minh.
Đây là một khái niệm thông dụng ở các quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Triều Tiên.
Thanh có nghĩa là “trong” còn minh có nghĩa là “sáng”. “Thanh Minh” có nghĩa là khi trời trong sáng, quang đãng. Đây là biểu hiện của những ngày đẹp trời, thích hợp để thực hiện các hoạt động viếng thăm.
Tết Thanh Minh có nguồn gốc từ văn hóa Trung Quốc cổ xưa.
Truyện xưa kể lại rằng khi Vua Tấn Văn Công nước Tấn đời Xuân Thu gặp loạn lưu vong, trong đoàn có một hiền sĩ mang tên Giới Tử Thôi giúp tính kế cho vua. Đến hôm ngày lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi đã cắt thịt đùi trên người mình để nấu dâng lên vua. Sau khi biết được vụ việc, ngài đã vô cùng cảm kích.
Sau đó, Giới Tử Thôi theo phò tá vua 19 năm, đến khi vua giành lại được ngôi vương nước Tấn thì phong thưởng rất nhiều tướng lĩnh có công nhưng lại quên đi người có ơn với vua là Giới Tử Thôi. Vậy mà Giới Tử Thôi cũng không một lời oán than, ông cùng mẹ về ẩn cư ở núi Điền. Về sau nhớ ra, vua đã cho người triệu Giới Tử Thôi để ban thưởng nhưng vẫn không khuyên được Giới Tử Thôi trở lại.
Vua cho lệnh đốt cả cánh rừng nơi ông ở để gọi ông ra cho bằng được, nhưng lại không may làm cháy cả hai mẹ con.
Vì xót thương mà vua đã lập miếu thờ và hạ lệnh nhân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày từ ngày 3 đến ngày 5 tháng 3 âm lịch và chỉ ăn đồ ăn nguội để tưởng nhớ một hiền nhân có ân với vua.
Từ đó mùng 3/3 âm lịch hằng năm trở thành ngày Tết Hàn Thực để tưởng nhớ công ơn của những người đã khuất.
Khi văn hóa này du nhập sang nước ta từ thời Lý, dân ta đã có những thay đổi để phù hợp với người Việt hơn. Hằng năm khi đến ngày này, nhân dân ta không kiêng lửa nhưng lại thường ăn bánh trôi – bánh chay để tượng trưng cho việc ăn đồ nguội – hàn thực.
Đây cũng là một dịp để con cháu thực hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” đi báo hiếu, trả hiếu và đền đáp công ơn của những người thân đã khuất, là ngày lễ chung để mọi người đi viếng thăm, cúng kiếng các ơn sinh thành và tạo dựng của tổ tiên.
Tết Thanh Minh là một phần gắn liền với đạo đức và bổn phận, nghĩa vụ của con cháu tưởng nhớ những người đi trước.
Khi đến Tết Thanh Minh, cả gia đình sẽ đi tảo mộ để viếng thăm ông bà, thắp hương, biếu quà để thể hiện lòng thành kính.
Tiết Thanh Minh được tính theo múi giờ Đông A. Ngày bắt đầu của tiết Thanh Minh sẽ được gọi là ngày Tết Thanh Minh. Để xem cách tính ngày Thanh Minh như thế nào, ta hãy cùng lướt xuống phần tiếp theo.
Thanh Minh là một ngày tính theo dương lịch, chứ không phải lịch âm như ta thường nghĩ. Thường thì dịp này không có một ngày cố định mà thường là ngày 4, ngày 5 tháng 4 tức là ngay sau tiết Xuân Phân và kết thúc vào ngày 20, 21 tháng 4 trước khi bắt đầu tiết Cốc Vũ.
Vậy, Tết Thanh Minh năm 2021 là vào ngày nào? Dựa theo cách tính đã nói trên, Tết Thanh Minh năm 2021 là 4/4 dương lịch, tức là ngày 23/2 theo âm lịch.
Năm 2022, sau khi tiết Xuân Phân kết thúc sẽ là ngày Tết Thanh Minh nhằm ngày thứ Ba 5/4/2022, tức là nhằm ngày 5/3 âm lịch.
Nói đến Tết Thanh Minh, ta sẽ nghĩ ngay đến lễ tảo mộ và hội đạp thanh. Vậy tảo mộ là gì?
Tảo mộ là một hoạt động văn hóa truyền thống, một tập tục lâu đời của nhân dân Việt Nam ta. Đây là hành động đi đến viếng thăm mộ của người thân đã khuất, dọn dẹp và sửa sang lại mộ phần của những người thân đó khi đến những dịp lễ quan trọng.
Đây là một cách thể hiện sự hiếu thảo, kính trọng của con cháu đối với ông bà, người thân mình.
Tập tục này cũng là thời gian mà cả gia đình hội họp, quây quần cùng nhau, ôn kỷ niệm và gợi nhớ đến những người thân đã khuất.
Khi đi tảo mộ vào ngày Tết Thanh Minh, có những điều kiêng kỵ mà ta phải ghi nhớ:
Đầu tiên sau khi đế mộ thì người lớn trong nhà sẽ lo phần cúng bái còn con cháu nhỏ hơn thì sẽ đứng bên cạnh nghiêm trang quan sát. Sau khi làm lễ xong, con cháu trong gia đình sẽ bắt đầu vái lạy nghiêm túc để thể hiện lòng thành kính với người bề trên.
Làm lễ xong thì ta mới được tiến hành dọn dẹp, sửa sang các phần mộ:
Một lưu ý khi khi tảo mộ thanh Minh là khi có quá nhiều đồ cúng thì cũng không nên thuê người ngoài mà nên để con cháu, người thân trong gia đình mang lễ.
Các lễ vật để cúng Thanh Minh ngoài mộ gồm có:
Trước khi cúng Thanh Minh ở nhà, mọi người phải dọn dẹp nhà cửa và bàn thờ gia tiên sạch sẽ để mời ông bà về. Ta nên làm mâm cúng đơn giản, không cầu kỳ mà chỉ cần tấm lòng thành kính là được.
Sau khi cúng xong thì ta mới bắt đầu mặc quần áo trang nghiêm, sạch sẽ để thắp hương vái lạy là đọc văn khấn Thanh minh tổ tiên. Sau khi hương cháy hết rồi con cháu có thể hóa vàng và xin hưởng lộc.
Tuy nhiên, lễ cúng Thanh Minh không bắt buộc con cháu phải cúng ngay tại mộ phần mà có thể cũng tại gia. Phần lễ vật chuẩn bị không cần phải quá cầu kỳ mà chỉ cần là những đồ vật theo phong tục, tập quán của từng nơi:
Có nhưng lưu ý khi ta chọn hoa cúng cho ông bà, tổ tiên trong dịp lễ này:
Xem thêm:
Qua đây có lẽ bạn đọc đã có đủ thông tin và hiểu được Tết Thanh Minh là gì rồi phải không nào? Để biết thêm nhiều kiến thức hay và hữu ích, bạn hãy theo dõi BachkhoaWiki thường xuyên nhé.
